Wraz w wejściem w życie Porozumienia Paryskiego, monitorowanie i zrozumienie czym jest ślad węglowy stało się ważną kwestią dla większości przedsiębiorstw. Ślad węglowy, czyli suma emisji gazów cieplarnianych generowanych przez przedsiębiorstwo, jest kluczowym wskaźnikiem wpływu na klimat.
W szczególności dokładne zrozumienie i zarządzanie emisjami w Zakresie 1 i 2 jest kluczowe dla osiągnięcia celów klimatycznych. Temat śladu węglowego stał się nieodłączną kwestią w otaczającej nas rzeczywistości, a redukcja śladu węglowego stała się wręcz obligatoryjna.
Od 1 stycznia 2025 duże przedsiębiorstwa zobowiązane są do raportowania swoich emisji zgodnie z dyrektywą CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive). Ma to na celu zwiększenie przejrzystości i standaryzacji raportowania niefinansowego przez przedsiębiorstwa w Europie, z naciskiem na zrównoważony rozwój, kwestie środowiskowe, społeczne oraz zarządcze (ESG).
Zgodnie z GHG Protocol, który dzieli emisje na trzy zakresy, organizacje powinny klasyfikować swoje emisje w poniższy sposób:
Zakres 1: Emisje bezpośrednie
Definicja
Zakres 1 obejmuje bezpośrednie emisje gazów cieplarnianych ze źródeł należących do organizacji lub przez nią kontrolowanych. Zakres ten skupia się na emisjach w pięciu kategoriach:
Spalanie stacjonarne – emisje ze spalania paliw kopalnych do celów grzewczych oraz technologicznych
Spalanie mobilne – emisje ze spalania paliw kopalnych przez pojazdy będące własnością lub pod kontrolą organizacji raportującej
Emisje procesowe – emisje gazów cieplarnianych powstałych w wyniku procesów technologicznych takich jak spawanie, elektroliza, produkcja, pakowanie, gazowanie – będących pod kontrolą organizacji raportującej.
Emisje ulotne – emisje powstałe w wyniku niekontrolowanych wycieków gazów cieplarnianych z instalacji klimatyzacyjnych lub chłodniczych bądź z rurociągów gazowych
Emisje rolnicze – emisje powstałe w wyniku działalności rolniczej.
Źródła emisji w Zakresie 1
Źródła emisji w Zakresie 1 stanowią szeroki zakres sytuacji, w których mogą występować, jednak można wyróżnić takie, które najczęściej dotyczą organizacji:
Spalanie paliw kopalnianych w siedzibie zakładu pracy
Dotyczy to przede wszystkim spalania paliw kopalnianych takich jak gaz ziemny czy olej opałowy w kotłach, piecach i generatorach oraz silnikach spalinowych używane w zakładach przemysłowych lub w celach grzewczych.
Emisje z pojazdów firmowych
Emisje te występują w organizacjach, które posiadają floty samochodowe, ciężarówki, maszyny rolnicze, pojazdy budowlane. Dotyczy to również firm, które korzystają z pojazdów leasingowanych, jeśli firma ponosi koszty paliwa.
Emisje z procesów przemysłowych
Emisje związane z procesami chemicznymi, metalurgicznymi lub produkcyjnymi, które wytwarzają CO2, metan, podtlenek azotu lub inne gazy cieplarniane również zaliczamy do Zakresu 1. Najczęściej są spotykane w organizacjach, które zajmują się produkcją cementu, szkła, stali, chemikaliów itp.
Emisje z wycieku gazów
Często spotykanym źródeł emisji są także wycieki gazów chłodniczych, które mają miejsce w trakcie konserwacji lub awarii urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych.
Emisje z upraw i hodowli
Jeśli firma działa w sektorze rolniczym do źródeł emisji możemy zaliczyć emisje metanu i podtlenku azotu z hodowli zwierząt bądź emisje z pól uprawnych związane z nawozami czy ich gospodarowaniem.
Jak obliczać emisje w Zakresie 1?
Aby obliczyć ślad węglowy organizacji w Zakresie 1 konieczne jest zrozumienie źródeł emisji oraz zastosowanie odpowiednich metod kalkulacji.
Krok 1: Identyfikacja źródeł emisji
Przeanalizuj co może być źródłem emisji w przedsiębiorstwie. Czy firma posiada kotły bądź piece spalające paliwa kopalniane do celów grzewczych? Czy firma posiada flotę pojazdów? Czy raporty naprawcze urzadzeń chłodniczych wykazały wycieki czynników chłodniczych? A może w firmie występują procesy technologiczne? To przykładowe pytanie na jakie należy odpowiedź, aby określi z czego mogą wynikać emisje w organizacji.
Krok 2: Zebranie danych o zużyciu
Kiedy źródła emisji są już zidentyfikowane, należy przejść do zebrania danych przedstawiających zużycie zasobów. Obejmuje to m.in. ilość zużytych paliw do celów grzewczych oraz paliw zużytych przez pojazdy firmowe, ilość gazów zużytych podczas procesów technologicznych bądź ilość utraconych czynników chłodniczych. Pamiętaj aby były to wiarygodne dane. Za wiarygodne informacje można uznać faktury zakupu, odczyty liczników lub raportów serwisowe urządzeń chłodniczych.
Krok 3: Wybór odpowiednich wskaźników emisji
Wskaźniki emisji określają ilość gazów cieplarnianych emitowanych do atmosfery na jednostkę zużytego paliwa, surowca produktu bądź innego analizowanego czynnika. Umożliwiają one przeliczenie danych o zużyciu zasobów na wielkość emisji, dlatego wybór odpowiedniego wskaźnika emisji jest kluczowym elementem podczas obliczeń śladu węglowego.
Krok 4: Obliczenie emisji
Obliczenie śladu węglowego to prosta matematyka:
dane z aktywności x wskaźnik emisyjności = ślad węglowy
Aby przyśpieszyć ten proces, możesz skorzystać z dostępnych kalkulatorów śladu węglowego (jak np. nasz, który znajdziesz tutaj), aby obliczyć emisje gazów cieplarnianych swojej firmy.
Krok 5: Analiza wyniku i raport
Przeanalizuj wyniki i porównaj je z poprzednimi latami lub z celami redukcji emisji. Zidentyfikuj obszary, gdzie możliwe są oszczędności lub zmiany. Na końcu przygotuj raport przedstawiający wyniki oceny śladu węglowego w Zakresie 1 i 2. Pamiętaj aby uwzględnić dane o emisjach, metodologię obliczeń, oraz rekomendacje dotyczące redukcji emisji.
Zakres 2: Emisje pośrednie energetyczne
Definicja
Źródła emisji w Zakresie 2
Jak obliczać emisje w Zakresie 2?
Emisje w Zakresie 2 obliczamy za pomocą dwóch metod: location based i market based.
Czym one się różnią?
Metoda „location-based” opiera się na średnich współczynnikach emisji dla danego regionu, niezależnie od źródła energii, które firma wykorzystuje.
Metoda „market-based” opiera się na rzeczywistych umowach i źródłach energii, które reprezentuje wybrany sprzedawca energii. Uwzględnia też działania firmy takie jak zakup energii ze źródeł odnawialnych w postaci gwarancji energii.
W skrócie: metoda „location-based” odzwierciedla lokalny (krajowy) miks energetyczny, a metoda „market-based” odzwierciedla wybory rynkowe firmy.
Aby ocenić swój ślad węglowy w Zakresie 2 pomocne będzie podjęcie poniższych kroków:
Krok 1: Identyfikacja źródeł energii
Określ, jakie rodzaje zakupywanej energii są używane przez Twoją organizację. Mogą to być energia elektryczna, ciepło, para wodna itp.
Krok 2: Zebranie danych o zużyciu energii
Zbierz dane o całkowitym zużyciu zakupionej energii dla każdego zidentyfikowanego źródła. Informacje te można znaleźć w fakturach za energię lub systemach zarządzania energią. Upewnij się, że dane są w jednolitych jednostkach, np. kWh dla energii elektrycznej, GJ dla ciepła, itp.
Krok 3: Wybór odpowiedniego wskaźnika emisji
Wybierz odpowiednie wskaźniki emisji CO₂ dla każdego rodzaju energii. W zależności od wybranej metody możesz skorzystać ze wskaźników opublikowanych przez dostawców energii bądź ze wskaźników krajowych.
Krok 4: Przeprowadzenie obliczeń
Obliczenie śladu węglowego to prosta matematyka:
dane z aktywności x wskaźnik emisyjności = ślad węglowy
Aby przyśpieszyć ten proces, możesz skorzystać z dostępnych kalkulatorów śladu węglowego (jak np. nasz, który znajdziesz tutaj), aby obliczyć emisje gazów cieplarnianych swojej firmy.
Krok 5: Analiza wyniku i raportowanie
Sprawdź wyniki obliczeń i porównaj je z wcześniejszymi okresami. Zidentyfikuj obszary, gdzie emisje są największe i gdzie można wprowadzić poprawki. Następnie przygotuj raport z wynikami obliczeń. Raport powinien zawierać wyniki, metody obliczeń oraz rekomendacje dotyczące zmniejszenia emisji.
Zakres 3
Zakres 3 dotyczy emisji pośrednich występujących w łańcuchu wartości firmy np. w wyniku zakupu surowców, zagospodarowania odpadów, podróży służbowych czy użytkowania produktu. Zakres 3 jest trudniejszy do zmierzenia i kontrolowania, ale także często stanowi większy procent emisji w całej działalności firmy.
Aby więcej dowiedzieć się o emisjach z Zakresu 3 zapraszamy do naszego artykułu: [LINK]
Narzędzia i kalkulatory do obliczania śladu węglowego
GHG Protocol - główny standard obliczeń
Greenhouse Gas Protocol to globalny standard, który jest uznawany i stosowany na całym świecie, co pozwala na porównywanie danych o emisjach pomiędzy firmami i branżami. Stanowi on podstawę dla wielu innych inicjatyw i programów związanych z redukcją emisji, takich jak Science Based Targets, CDP (Carbon Disclosure Project) czy standardy ISO dotyczące zarządzania środowiskiem.
GHG Protocol jest najbardziej uznanym na świecie protokołem do obliczania i raportowania emisji gazów cieplarnianych. Został opracowany przez World Resources Institute (WRI) oraz World Business Council for Sustainable Development (WBCSD) i jest powszechnie stosowany przez firmy, organizacje, a także rządy na całym świecie do mierzenia i zarządzania emisjami GHG.
Narzędzie - kalkulator do obliczania śladu węglowego firmy Exergy
Kalkulator śladu węglowego przygotowany przez Exergy pozwala kompleksowo w szybki i łatwy sposób obliczyć ślad węglowy firmy w Zakresie 1, 2 oraz 3, a następnie wygenerować pełny gotowy raport. Z pomocą naszego narzędzia nie tylko obliczysz ślad węglowy swojej firmy, ale i wygenerujesz odpowiedni gotowy raport, który zawiera wszystkie wymagane przez standard GHG Protocol informacje.
Aby uzyskać więcej informacji zapraszamy do strony dedykowanej naszemu narzędziu do obliczania śladu węglowego [LINK]
Dalsze kroki - redukcja emisji
W kierunku zeroemisyjności - redukcja emisji
Zmniejszenie śladu węglowego oraz wpływu firmy na środowisko czy klimat nie ogranicza się jedynie do monitorowania swoich emisji. Proces obliczania śladu węglowego jest pierwszym ważnym krokiem w kierunku ograniczeń zmian klimatu, jednak przedsiębiorstwo może mieć większy wpływ na swój ślad węglowy produktu czy działań jakie podejmuje.
Na podstawie kalkulacji śladu węglowego, firma może ustalić realistyczne i mierzalne cele redukcji emisji. Cele te mogą być częścią szerszych zobowiązań klimatycznych, takich jak neutralność klimatyczna czy zeroemisyjność, a także mogą wspierać działania mające na celu spełnienie międzynarodowych standardów i porozumień, takich jak Porozumienie Paryskie. W dobie ESG, redukcja śladu węglowego przedsiębiorstwa to element zdobywania przewagi konkurencyjnej.
Inwestycje w efektywność energetyczną – audyt energetyczny/wdrożenie zarządzania energią
Przeprowadzenie audytu energetycznego pozwala na zidentyfikowanie obszarów o największym zużyciu energii oraz potencjalnych źródeł strat. Audyt dostarcza szczegółowych informacji, które mogą być wykorzystane do opracowania strategii zwiększenia efektywności energetycznej. Po audycie można wdrożyć system zarządzania energią, na przykład zgodny z normą ISO 50001. Taki system umożliwia stałe monitorowanie zużycia energii, identyfikowanie możliwości oszczędności oraz wprowadzenie procedur optymalizacyjnych.
Jeżeli jesteś zainteresowany przemysłowym audytem energetycznym przedsiębiorstwa, który wskaże technicznie możliwe i opłacalne działania obniżające emisje w Zakresie 1 i 2 zapraszamy do kontaktu. Nasi konsultacji pomogą przeprowadzić waszą firmę przez transformację energetyczną.
Energia elektryczna z OZE (gwarancje pochodzenia energii)
W celu zredukowania śladu węglowego, firma może zdecydować się na zakup energii elektrycznej pochodzącej w 100% z odnawialnych źródeł energii (OZE). Gwarancje pochodzenia energii potwierdzają, że energia została wyprodukowana z OZE, co wspiera rozwój zielonej energetyki i pozwala ograniczyć emisje wynikające z zakupu energii elektrycznej. Można również rozważyć podpisanie długoterminowych umów zakupu energii (PPA) bezpośrednio z producentami energii odnawialnej, co może przynieść dodatkowe korzyści ekonomiczne.
Wymiana urządzeń opartych na mniej/zero emisyjnych źródłach energii
Wymiana starych, energochłonnych urządzeń na nowoczesne, o wyższej efektywności energetycznej, pozwala na znaczne zmniejszenie zużycia energii i emisji. Warto również rozważyć przejście na urządzenia zasilane energią elektryczną pochodzącą z OZE. W miarę możliwości, warto inwestować w technologie zeroemisyjne, takie jak pompy ciepła, które zamiast paliw kopalnych wykorzystują energię elektryczną do ogrzewania budynków.
Zmiana czynników chłodniczych na mniej emisyjne (np. R513a zamiast R134a lub oparte na propanie)
W systemach chłodniczych i klimatyzacyjnych można zastąpić czynniki chłodnicze o wysokim potencjale tworzenia efektu cieplarnianego (GWP) bardziej ekologicznymi alternatywami. Na przykład, czynnik R134a może zostać zastąpiony przez R513a, który ma niższy GWP. Alternatywnie, można rozważyć zastosowanie czynników chłodniczych opartych na propanie, który jest naturalnym, niską emisyjnością gazem.
Zmiana źródeł ciepła z paliwa kopalnego na energię elektryczną + OZE
Przejście z kotłów opalanych paliwami kopalnymi na systemy ogrzewania elektrycznego, takie jak pompy ciepła, w połączeniu z energią elektryczną z OZE, znacząco redukuje emisje. Jest to szczególnie efektywne, gdy energia pochodzi z certyfikowanych źródeł odnawialnych. Warto zintegrować systemy grzewcze z instalacjami fotowoltaicznymi, co pozwala na wykorzystanie własnej produkcji energii elektrycznej do ogrzewania.
Edukacja pracowników – oszczędzanie energii
W małych i średnich przedsiębiorstwach redukcję emisji związanych z działalnością firmy można zacząć również od małych kroków. Regularne szkolenia dla pracowników na temat oszczędzania energii i dobrych praktyk mogą prowadzić do zmniejszenia zużycia energii w miejscu pracy. Przykładowo, wyłączanie urządzeń po godzinach pracy, unikanie zbędnego oświetlenia, czy racjonalne korzystanie z klimatyzacji. Warto wprowadzić wewnętrzne kampanie informacyjne, które będą promować postawy proekologiczne, takie jak redukcja zużycia energii, oraz informować o wpływie tych działań na środowisko.
Szukasz specjalisty od śladu węglowego dla Twojej firmy?
Porozmawiajmy o transformacji klimatycznej w Twojej firmie!
Zostaw kontakt do siebie za pomocą formularza obok, a nasz konsultant zadzwoni do Ciebie.